حوزه علمیه نامی است که به مراکز آموزشی دینی در جهان اسلام و به ویژه در میان شیعیان اطلاق می‌شود
حوزه علمیه نامی است که به مراکز آموزشی دینی در جهان اسلام و به ویژه در میان شیعیان اطلاق می‌شود. به عبارت دیگر حوزه علمیه یعنی دانشگاه فراگیری تعالیم قرآن و سنت معصومین علیهم السلام ، این نهاد علمی دارای کارکردهای آموزشی ، تربیتی و مدیریتی است که در گستره ملی و فرا ملی فعالیت دارد و از حیث عملکرد داری سطوح سیاستگذاری ، قانون گذاری و اجرایی در حیطه کارکرد خویش است. نخستین حوزه علمیه ویژه شیعیان در سده چهارم قمری در کشور عراق و شهر نجف اشرف در کنار بارگاه مقدس حضرت امیر المومنین علی بن ابیطالب علیه آلاف التحیه و الثناء توسط شیخ طوسی (ره) برپا شد.
اکنون مهم‌ترین حوزه‌های علمیه شیعه در شهرهای قم، نجف و مشهد می‌‌باشند
. رشته‌های درسی رایج در این مراکز آموزشی فقه، اصول فقه، کلام، حدیث، رجال، تفسیر، ادبیات عرب و فلسفه است دانش‌آموختگان این مراکز پس از پوشیدن لباس روحانیت ، روحانی و شاغلین به تحصیل طلبه نامیده می‌شوند. طلاب پس از گذراندن دوره آموزشی سطح به درس خارج وارد می‌شوند دوره دراز مدت درس خارج مطالعات و مباحثات خارج از کتب درسی معمول حوزوی است در این مقظع منابع دست اول علوم دینی به منظور استنباط احکام شرعی مطابق با نبازهای روز توسط روحانیون شرکت کننده در دروس خارج مورد کاوش و تحلیل قرار می گیرد و در نهایت این روحانیون به درجه اجتهاد نائل آمده و اصظلاحا مجتهد می‌شوند. مجتهدین تراز اول که مورد رجوع شیعیان برای شناخت احکام شرعی باشند مرجع تقلید نام دارند. این مراجع علاوه بر ارائه احکام شرعی و پاسخ به نیازهای دینی به پرورش طلاب در مقطع درس خارج می پردازند. شیوه تحصیل حوزه‌های علمیه از دوران گذشته به ارث رسیده و با تغییراتی هنوز اعمال می‌شود. در نظام آموزشی حوزه ، طلاب هم‌زمان با تحصیل در سال بعد به تدریس کتابهای مقطع پیشین اشتغال دارند. طلاب علاوه بر شرکت در درس استاد، قبل از گرفتن درس جدید آن را مطالعه نموده و بعد از آن به مباحثه آن با دیگر طلاب می‌‌پردازند. مهم‌ترین کتب درسی مقطع سطح شامل شرح لمعه دمشقیه، اصول فقه، فرائد الاصول (رسائل)، مکاسب و کفایة‌الاصول میباشد.
